.
အလုပ်ရှင်အလုပ်သမား အငြင်းပွားမှုများကို ဖြေရှင်းရာတွင် မကျေနပ်သူသည် ကိုယ်တိုင်ဖြစ်စေ၊ တရားဝင်လွှဲအပ်ထားသော ကိုယ်စားလှယ်ဖြင့်ဖြစ်စေ အလုပ်သမားရုံးရှိ ညှိနှိုင်းဖြန်ဖြေရေးအဖွဲ့တွင် ဖြေရှင်းနိုင်သလို၊ သက်ဆိုင်ရာဦးစီးဌာနများ သို့မဟုတ် စီရင်ပိုင်ခွင့်ရှိသော တရားရုံးများတွင်လည်း ဖြေရှင်းနိုင်ပါသည်။
.
အိမ်တွေ၊ မြေတွေ တန်ဖိုးကြီးမြင့်လာတဲ့အခါ ပိုင်ရှင်ဖြစ်သူတွေက ကိုယ်တိုင်လည်း မနေနိုင်၊ ဒီအတိုင်းထားရင်လည်း အိမ်က ပျက်စီးမှာ၊ မြေက သူများ ကျူးကျော်မှာ၊ အခြားသူကို ထားရင်လည်း ဖယ်မပေးမှာ ကြောက်ရ ဆိုပြီး ပစ္စည်းရှိ ဒုက္ခတွေ ကြုံတွေ့ကြရတယ်။ ဒီလိုမဖြစ်အောင် ကိုယ်ပိုင်တဲ့ အိမ်၊ မြေ ပေါ်မှာ အခြားသူကို အခမဲ့ခွင့်ပြုချက်နဲ့ ထားသင့်တယ်။ ဒါတောင် လျှပ်စစ်မီတာခတွေ၊ စည်သာသာယာအခွန်တွေ သူဆောင်ထားရလို့ မဆင်းတော့ပါဘူး၊ ဖယ်မပေးတော့ပါဘူး ဆိုပြီး ဖြစ်လာတဲ့အခါ၊ ဒီလိုမျိုး ပေးဆောင်ရုံနဲ့ ပေးဆောင်သူရဲ့ အပိုင်ဖြစ်သွားသလားဆိုရင်
အခွင့်အမိန့်အရ နေထိုင်သူသည် ခွင့်ပြုချက်အရ နေထိုင်စဉ် လျှပ်စစ်မီတာ အခွန်အခ၊ စည်ပင် သာယာ အခွန်အခများကို ပေးဆောင်ရုံမျှဖြင့် အခွင့်အမိန့်အရ နေထိုင်သည့် ဥပစာတွင် အကျိုးခံစားခွင့် ရရှိမည် မဟုတ်ပေ။ အကျိုးခံစားခွင့် မရှိပါက အခွင့်အမိန့်အရ နေထိုင်သူအဖြစ်မှ ပြောင်းလဲသွားရန် အကြောင်းမရှိချေ။
အခွင့်အမိန့်အရ နေထိုင်သူသည် ခွင့်ပြုချက်အရ နေထိုင်သည့် ပစ္စည်းတွင် အကျိုးသက်ဆိုင်ခွင့် မရှိသဖြင့် ခွင့်ပြုသူက ကြည်ဖြူသရွေ့သာ ထိုပစ္စည်းပေါ်၌ နေထိုင်ခွင့်ရှိသည်။ ခွင့်ပြုသူသည် ၎င်း၏ ခွင့်ပြုချက်ကို အချိန်မရွေး ရပ်စဲနိုင်သည်။ ယင်းသို့ ရပ်စဲလိုက်လျှင် အခွင့်အမိန့်အရ နေထိုင်သူသည် ခွင့်ပြုချက်အရ နေထိုင်သည့် ပစ္စည်းပေါ်မှ ထွက်ခွာပေးရမည်ဖြစ်သည်။
ပန်းကလေး ကြွေကျသွားတယ်၊ ကော်ဖီဖန်ခွက်လေး ကွဲသွားတယ်၊ ဒါဆိုရင် ကောင်မလေးက မုဒိန်း အကျင့်ခံလိုက်ရပြီ ဆိုတာ သေချာပြီပေါ့။ တကယ့်အပြင်မှာ ရုပ်ရှင်ထဲကလောက် မရိုးရှင်း။ အမှုပေါ်ပေါက်လာရင် ပတ်သက်ဆက်နွယ်မှုတွေ၊ အချိန်အခါနဲ့ အခြေအနေ အကြောင်းတရားတွေ ထည့်သွင်းစဉ်းစားဖို့ လိုတယ်။ မုဒိန်းမှု ကျူးလွန်ခြင်း ရှိမရှိ ဆုံးဖြတ်ရာမှာ မုဒိန်းမှုတွေမှာ အဓိက ဇာတ်ဆောင်ဖြစ်တဲ့ သုတ်ပိုးကို ဓာတုဗေဒနည်းလမ်း အသုံးပြုပြီး စစ်ဆေးတာလည်း တစ်ခုအပါအဝင်ဖြစ်တယ်။ ဒါပေမဲ့
မုဒိမ်းမှုများတွင် သုတ်ပိုးမတွေ့ရကြောင်း ဓာတုဗေဒဝန်က ပြန်ကြားလာသော်လည်း သက်သေများ၏ ထွက်ဆိုချက်နှင့် သက်သေခံပစ္စည်း အထောက်အထားများက ထိုပြစ်မှုကို ကျူးလွန်နေကြောင်း ညွှန်ပြနေလျှင် သုတ်ပိုးမတွေ့ရကြောင်း ဓာတုဗေဒဝန်က ပြန်ကြားခဲ့သော်လည်း ယင်းပြန်ကြားချက်မှာ မျက်မြင်သက်သေများ၏ ထွက်ဆိုချက်ကို လွှမ်းမိုးနိုင်မည် မဟုတ်ပေ။ ပါရဂူ၏ ထင်မြင်ချက်ကို အလေးပေး၍ စဉ်းစားရမည်မှာ မှန်သော်လည်း မျက်မြင်သက်သေတို့၏ အမှန်တကယ် မြင်တွေ့ခဲ့ရသော ဖြစ်ရပ်မှန်ကို လွှမ်းမိုးခြင်း မပြုနိုင်ပေ။ မျက်မြင်သက်သေများ၏ ထွက်ချက်မှာ စိတ်ချယုံကြည်ရပါက ပါရဂူ၏ ထင်မြင်ချက်အား ပယ်ရမည်သာဖြစ်သည်။
မှုခင်းတွေမှာ များသောအားဖြင့် ဘေးက အဖော်ဖြစ်သူကို အားပေးကူညီသူအဖြစ် တရားစွဲခံရတယ်။ လူသတ်မှု ဖြစ်ဖြစ်၊ ခိုးမှုဖြစ်ဖြစ် အဖော်ပါတဲ့သူပါ တရားစွဲဆိုခြင်း ခံရပါတယ်။ ကုန်ကုန်ပြောရရင် ဖဲဝိုင်းဖမ်းတဲ့အခါ ကိုယ်က ဝင်မရိုက်ပေမဲ့ အခင်းဖြစ်ပွားရာ နေရာမှာ ရှိလို့ကတော့ တရားစွဲ ခံရပြီသာမှတ်။ ဒါပေမဲ့ သူငယ်ချင်းတွေ အရက် အတူသောက်ပြီး သူငယ်ချင်းတစ်ယောက်က ကားမောင်းတယ်။ ယာဉ်တိုက်မှု ဖြစ်တယ်။ မူးနေတဲ့ ကိုယ်ကလည်း ကားပေါ်မှာ ပါတယ်။ ကိုယ့်အနေနဲ့ ယာဉ်တိုက်မှုမှာ ထိုပြစ်မှုကို ကျူးလွန်ရန် အားပေးကူညီသူအဖြစ် တရားစွဲခံရနိုင်လား။ ဥပဒေအရတော့
ကားမောင်းသမားတစ်ဦး မဆင်မချင်မောင်းနှင်မှုကြောင့် လူတစ်ဦး သေဆုံးသွားသည်ရှိသော် ထိုကားမောင်းသမားသည် ကားကို မဆင်မချင်မောင်းနှင်မှုအတွက် တရားစွဲဆို ခံရမည်ဖြစ်ပြီး ထိုက်သင့်သည့် အပြစ်ဒဏ်လည်း ခံရမည်ဖြစ်သည်။ သို့သော် ထိုယာဉ်တိုက်မှု ဖြစ်ပွားသော ကားပေါ်တွင် ပါလာသော ကားမောင်းသမား၏ မိတ်ဆွေသူငယ်ချင်းများသော်လည်းကောင်း၊ ခရီးသည်များအားလည်းကောင်း တရားစွဲဆို၍ မရပါ။
မွေးစားခံရသည့်ကလေးသည်
၎င်း၏မိရင်းဘရင်းထံမှ အမွေဆက်ခံခွင့်ဆုံးရှုံးပြီး
မွေးစားမိဘနှင့် မွေးစားမိဘ၏ ဆွေမျိုးများထံမှသာ
အမွေဆက်ခံခွင့်ရရှိမည်ဖြစ်သည်။
မူပိုင်ခွင့် ဥပဒေတွင် ကုန်အမှတ်တံဆိပ် မူပိုင်ခွင့်ဥပဒေ၊ စက်မှုဒီဇိုင်း ဥပဒေ၊ တီထွင်မှု ဥပဒေနှင့် စာပေနှင့်အနုပညာ မူပိုင်ခွင့်ဥပဒေဟူ၍ ဥပဒေ ၄ မျိုးရှိပါသည်။ ထိုမူပိုင်ခွင့်ဥပဒေများနှင့် သက်ဆိုင်သည့် တရားမမူလမှုများကို စစ်ဆေးစီရင်ရန်အတွက် ရန်ကုန်မြို့၊ ကျောက်တံတားခရိုင် တရားရုံးကိုသာ စီရင်ပိုင်ခွင့်အာဏာ ပေးအပ်ထားပါသည်။ ရာဇဝတ်မူလမှုများအတွက်ကိုတော့ ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရ တိုင်းတရားရုံး၊ ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရ ဒေသတရားရုံးများ၊ ခရိုင်တရားရုံးများ စသည်တို့ကို စီရင်ပိုင်ခွင့် ပေးအပ်ထားပါသည်။
၂၀၁၆ ခုနှစ်က မြန်မာနိုင်ငံမှာ The Condominium Law ကို စတင် ပြဌာန်းခဲ့တယ်။ အဲဒီဥပဒေအရ ကွန်ဒိုတွေကို နိုင်ငံခြားသားတွေလည်း တရားဝင် ဝယ်ယူခွင့် ရရှိလာခဲ့တယ်။ ဒါပေမဲ့ ကန့်သန့်ချက်တော့ ရှိတယ်။ အဲဒီကန့်သန့်ချက်က အဆောက်အဦရဲ့ ၄၀ ရာခိုင်နှုန်းထက် မပိုသော ကွန်ဒိုတိုက်ခန်းများကိုသာ နိုင်ငံခြားသားတွေကို ရောင်းချခွင့် ပေးထားတယ်။ ဝယ်ယူသူတွေက ကွန်ဒိုတိုက်ခန်း လွှဲပြောင်းတဲ့ စာချုပ်စာတမ်းကို မှတ်ပုံတင်အရာရှိထံမှာ မှတ်ပုံတင်ခွင့် ရှိတဲ့အတွက် တရားဝင် အမည်ပေါက် ပိုင်ဆိုင်မှာ ဖြစ်တယ်။ ဒါပေမဲ့ ပြဌာန်းဥပဒေနဲ့အညီ ဆောက်လုပ်ထားတဲ့ ကွန်ဒိုဖြစ်ဖို့တော့ လိုအပ်တယ်။
အထပ်မြင့်ရုံ၊ အခန်းကျယ်ရုံ၊ ရေကူးကန်ပါရုံ၊ ဓာတ်လှေကားပါရုံ၊ ကားပါကင်ပါရုံတွေနဲ့တော့ ကွန်ဒိုအစစ် မဖြစ်ပါ။ ကွန်ဒိုအစစ်ဖြစ်ဖို့ဆိုရင် အဲဒီကွန်ဒိုဟာ စုပေါင်းပိုင်မြေအဖြစ် မှတ်ပုံတင်ထားတဲ့ မြေပေါ်မှာ ဆောက်လုပ်ထားရန် လိုအပ်တယ်။ ဒါ့အပြင် ကွန်ဒိုဆောက်လုပ်မယ့် မြေအကျယ်ဟာ အနည်းဆုံး စတုရန်းပေ ၂၀ဝ၀ဝ နှင့် အထက် ရှိရမယ်။ အခုချိန်အထိတော့ ရန်ကုန်မြို့မှာ ဥပဒေနဲ့အညီ ဆောက်လုပ်ထားသော ကွန်ဒိုမီနီယံဆိုတာ လက်ချိုးရေလို့ ရတဲ့ အရေအတွက်ပဲ ရှိပါသေးတယ်။
ဥပဒေရေးရာ ပြဿနာတွေက (case by case) သွားရတဲ့ ပြဿနာတွေ ဖြစ်တယ်။ လူတစ်ဦးနဲ့ တစ်ဦး အမှုချင်းတူရင်တောင် အမှုဖြစ်လာရတဲ့ အခြေခံ အကြောင်းရင်းတွေကတော့ ဘယ်လိုမှ ထပ်တူ မကျနိုင်ဘူး။ ဒီတော့ အမှုချင်း အတူတူ ဖြစ်နေပေမဲ့ အဖြေ (ပြစ်မှုဆိုရင် ပြစ်ဒဏ်၊ တရာမမှာဆိုရင် တောင်းဆိုတဲ့ သက်သာခွင့်) တွေ ကွဲပြားနိုင်ပါတယ်။
ဒါကြောင့် ဥပဒေရေးရာ ပြဿနာတွေကို ယေဘူယျ ဖော်ပြထားတဲ့ ဖော်ပြချက်တွေကို ဖတ်ပြီး၊ ဘယ်သူရဲ့ ရေးသားချက်အရ ဒီလိုအမှုမျိုးဆိုရင် ဘယ်လိုလုပ်ရမယ်၊ ဘယ်လိုဖြစ်ရမယ် ဆိုပြီး လိုက်လုပ်နေရင်တော့ ငါးပါးမဟုတ်ဘူး၊ သံဃာစင်ပါ မှောက်ပါလိမ့်မယ်။ တကယ်လုပ်ရမှာက တတ်ကျွမ်းတဲ့သူတွေနဲ့ တိုင်ပင်ဆွေးနွေးပါ။ဆွေးနွေးခကတော့ ဆရာစိုင်းခမ်းလိတ် ရေးသားပြီး စိုင်းထီးဆိုင်သီဆိုထားတဲ့ ပလက်ဖောင်းမင်းသား သီချင်းထဲကလို “ကြိုက်တာရမယ်၊ သူ့တန်ရာ တန်ကြေး” သီချင်းစာသားလိုပါပဲ။ ကိုယ်အမှုအပ်တဲ့ သူက ကျွမ်းကျင်မှု မရှိရင်တော့ ဉာဏ်ပူဇော်ခ တစ်ခုပဲ ဆုံးရှုံးမှာ မဟုတ်ဘဲ၊ နောက်ဆက်တွဲ ဆုံးရှုံးမှုတွေပါ ရှိလာနိုင်ပါတယ်။
ခေါင်းစဉ်က အကြောင်းအရာကို ပြန်ကောက်ရရင် ကျန်းမာရေး လောကမှာ ဆရာဝန်က ဆရာဝန်ပါပဲ။ ကွမ်းယာဆိုင်က ဆေးစပ်ပြီး ရောင်းတဲ့သူဟာ ဘယ်တော့မှ ဆရာဝန် ဖြစ်လာမှာ မဟုတ်သလို၊ သူနာပြုတွေ လုပ်သက်ရင့်လာလို့လည်း ဆရာဝန် မဖြစ်ပါဘူး။ လူတွေဟာ သူ့ဆိုင်ရာ၊ ဆိုင်ရာ ကျွမ်းကျင်မှုအလိုက် အလုပ်လုပ်ခွင့် ပေးထားတယ်။ ကျော်လွန် လုပ်ပိုင်ခွင့် မရှိ။ ဥပဒေရေးရာဘက်အပိုင်းကတော့ ဘာမှန်းကို မသိတော့ဘူး။ ငါးနှစ်သင်ကြားပြီးမှ ရခဲ့တဲ့ ဘွဲ့နဲ့ တန်းတူတဲ့ အဆင့်ကို တစ်နှစ်ထဲနဲ့လည်း ပေးလို့ပေးနဲ့၊ ဥပဒေလောကဟာ ကျန်းမာရေးလောကလို စည်းစနစ် မကျဘူး၊ လူတိုင်း ရှေ့နေဖြစ်ခွင့် ရှိနေသလိုပါပဲ။ အဆိုးဆုံးကတော့ ရှေ့နေမဟုတ်ပါဘဲနဲ့ ဥပဒေရေးရာတွေကို တတ်ယောင်ကားပြောပြီး ရှေ့နေတွေကို ဖောင်းထုချင်တဲ့ သူတွေကလည်း ရှိသေး။
အားလုံးပဲ မှန်ကန်တဲ့ ဥပဒေဆုံးဖြတ်မှုအောက်မှာ ရှင်သန်နိုင်ကြပါစေလို့ ဆုတောင်းပေးလိုက်ပါတယ်။
အခု ပြောပြချင်တာကတော့ ဒီရက်ပိုင်း လာလာမေးနေကြတဲ့၊ အားလုံး သိချင်ကြတဲ့ သဘာဝ ဘေးအန္တရာယ်နှင့် ပတ်သက်ပြီး ဥပဒေ ပြဿနာတစ်ခုဖြစ်တဲ့ နှစ်ချုပ်၊ လချုပ်များဖြင့် ငှားရမ်းထားသည့် အိမ်ရှင်၊ အိမ်ငှားများ ကိစ္စပါ။ အိမ်ရှင်က မိမိ ငှားရမ်းထားတဲ့အိမ် သဘာဝဘေးကြောင့် ပျက်ဆီးသွားပြီ၊ အိမ်ငှားကလည်း မိမိ ငှားရမ်းနေထိုင်တဲ့အိမ် သဘာဝဘေးကြောင့် ပျက်ဆီးသွားပြီ၊ ကဲ … ဇာတ်လမ်းက ဘယ်လိုဆက်လုပ်ရမလဲ။ တကယ်တော့ ဘယ်လိုမှ ဆက်လုပ်လို့ မရတော့ပါဘူး။ ဥပဒေအရတော့
A contract to do an act which, after the contract is made, becomes impossible, or, by reason of some event which the promisor could not prevent, unlawful, becomes void when the act becomes impossible or unlawful.
ပဋိညာဉ်ပြုလုပ်ပြီးနောက် မဖြစ်နိုင်သော အခြေအနေသို့ ရောက်ရှိလျှင်သော်လည်းကောင်း၊ ကတိပြုသူက တားဆီးခြင်း မပြုနိုင်သည့် အကြောင်းကြောင့် ဥပဒေနှင့် မညီညွတ်ခြင်း ဖြစ်လာလျှင်သော် လည်းကောင်း၊ ပြုလုပ်မှုသည် မဖြစ်နိုင်သော အခြေနေသို့ ရောက်ရှိလျှင် ဖြစ်စေ၊ ဥပဒေနှင့် မညီညွတ်လာသည့် အခါ ဖြစ်စေ ပဋိညာဉ်သည် ပျက်ပြယ်သည်ဟု ပြဌာန်းထားပါသည်။
ဒါကြောင့် ပျက်ဆီးသွားတဲ့ အိမ်ဟာ အိမ်ငှားရဲ့ ပေါ့ဆမှု၊ ပျက်ကွက်မှုကြောင့် မဟုတ်ဘဲ၊ သဘာဝဘေးကြောင့် ပျက်ဆီးသွားရတာ ဖြစ်လို့ ၎င်းနဲ့ ပတ်သက်ဆက်နွယ်၍ ချုပ်ဆိုထားတဲ့ စာချုပ်ဟာ ပျက်ပြယ်သွားပြီ ဖြစ်တဲ့အတွက် အိမ်ငှားမှာ တာဝန် မရှိပါ။ ဒါ့အပြင် အိမ်ရှင်တွင်လည်း မည်သည့် တာဝန်မှ မရှိပါ။ ဒီအဖြေဟာ သဘာဝ ဘေးအန္တရာယ်အကြောင်း (Force Majeure Clause) ကို အိမ်ရှင်အိမ်ငှားစာချုပ်မှာ ထည့်သွင်းဖော်ပြ ချုပ်ဆိုမထားတဲ့ စာချုပ်တွေအတွက် အဖြေ ဖြစ်တယ်။ နိုင်ငံခြားသားတွေနဲ့ ချုပ်ဆိုတဲ့ စာချုပ်တွေမှာကျတော့ သဘာဝ ဘေးအန္တရာယ်အကြောင်း (Force Majeure Clause) ကို ထည့်သွင်းချုပ်ဆိုလေ့ ရှိကြတယ်။ ဒါပေမဲ့ မြန်မာနိုင်ငံသားအချင်းချင်း ချုပ်ဆိုတဲ့ စာချုပ်တွေမှာကျတော့ တွေ့ရလေ့ မရှိပါ။